Wie zijn wij
In 1973 lanceerde de gemeente Haarlemmermeer het plan om een instructieve heemtuin voor de scholen aan te leggen. Ton Engelman werd in 1975 voor een dag in de week aangesteld om deze nieuwe tuin vorm te geven; dat jaar beschouwen wij als start van de tuin.
Engelman werkte met een steeds groeiende groep enthousiaste vrijwilligers. Ze hebben het ambitieus aangepakt; er werd flink gegraven en met gravel en grond gesleept om verschillen te creëren zodat vele wilde planten een eigen plek konden krijgen die aan hun specifieke eisen voldeed. In 1980 kreeg de tuin de naam De Heimanshof, naar een van de eerste natuurbeschermers van Nederland.
Eli Heimans (1861-1914)
Twee Amsterdamse schoolmeesters, Eli Heimans en Jac. P. Thijsse, gaven op een heel bijzondere manier les. Ze brachten de natuur in de klas door esdoornzaadjes rond te strooien en daarover te vertellen of ze namen de leerlingen mee op een wandeling door het park en vertelden daar over wat ze zagen. Het was aanschouwelijk onderwijs, met als doel de belangstelling voor de levende natuur aan te wakkeren en een indruk te geven van al het schoons dat ze in de natuur konden aantreffen.
Eli Heimans publiceerde in 1893 over zijn afwijkende methode De levende natuur. Handleiding bij het onderwijs in de kennis van planten en dieren op de lagere school, in het bijzonder voor groote steden. Jac.P. Thijsse was er zo enthousiast over dat ze besloten samen te werken en samen hebben ze veel boeken geschreven en verenigingen opgericht zoals de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten dat in 1906 door hen werd opgericht. Thijsse werd bekender dan Heimans omdat Heimans in sommige organisaties werd geweerd vanwege zijn joodse afkomst.
Een groot aantal mensen — kinderen én volwassenen — stortte zich op de studie van de levende natuur, dat wil zeggen, begon met het aanleggen van een herbarium, het waarnemen van vogels of het verzamelen van fossielen.
Uitspraken Eli Heimans over zijn methode:
“Wij onderwijzers polemiseeren niet bij ons onderwijs: wij stellen en beantwoorden geen vragen, die den oorsprong der dingen betreffen en lokken er niet toe uit.”
“Wij geven de natuur zooals die is, ontveinzen onze bewondering niet, verzwijgen niet de vele raadselen die de natuurfeiten den knapsten natuurkundige bieden; wij beweren niet te weten of te kennen wat nog niemand kent of weet. ”
“Leert de natuur kennen in de natuur, niet uit boekjes en van platen. Praat en preek er niet te veel over, maar wijs ze aan in de natuur zelf, de wonderen der natuur.”
Achtergrond
De Heimanshof wordt onderhouden om te leren over de levende natuur om ons heen.
Waarom zouden we eigenlijk iets moeten weten van deze natuur?
Eeuwenlang is het zo vanzelfsprekend geweest dat die vraag niet werd gesteld. Het grootste deel van de bevolking leefde immers op het platteland en was afhankelijk was van de natuur in de strijd om het voortbestaan. Daarnaast waren er religieuze redenen; men moest de natuur kennen om God te leren kennen.
Door de secularisatie en de verstedelijking door de industriële revolutie ging die vanzelfsprekendheid verloren. Het Nederlandse landschap veranderde vanaf 1900 ingrijpend waarbij.er steeds minder ruimte was voor natuur. Het vroeg om een andere benadering. Geen theologische debatten meer en geen gemoraliseer. Het werd tijd voor praktische natuurbeschermers, zoals Eli Heimans.
Het boekje "Eli Heimans, uit de schaduw van Jac. P. Thijsse" van Marga Coesèl is verkrijgbaar op knnvuitgeverij.nl/artikel/eli-heimans.html
In 1987 stichtten de vrijwilligers de Vereniging ‘Vriendenkring van De Heimanshof aan de Wieger Bruinlaan’, ook wel ‘De Heimanshof’ genoemd. De vereniging nam het beheer van de tuin over en zorgt voor een zo groot mogelijke biodiversiteit.
Tot de stichting van de vereniging hadden de beheerder en de vrijwilligers officieel alleen een ondersteunende taak terwijl de gemeente voor de educatie zorgde. Toch organiseerden zij al vele activiteiten om hun liefde voor de natuur over te dragen op anderen en dat werd de belangrijkste doelstelling van de vereniging.
Geschiedenis
In 1973 werd op initiatief van de Milieuwerkgroep voor het Onderwijs van de gemeente een begin gemaakt met de aanleg van een instructieve tuin. De afdeling Milieueducatie van de gemeente zou zorgen voor een programma voor de Haarlemmermeerse scholen. Vele klassen waren een of twee keer per jaar bezig met een ontdekkingstocht in De Heimanshof.
Ton Engelman werd in 1975 voor een dag in de week betaald door de gemeente en hij kreeg er een steeds groeiende schare trouwe vrijwilligers bij om op 1 ha Haarlemmermeerse klei heuvels op te werpen, paden aan te leggen, een vijver te graven. Door het opbrengen van fijn en grof puin en dikke lagen zand vond verschraling van de bodem plaats. En allengs veranderde beetje bij beetje de ruige begroeiing in kleine soortenrijke plantengemeenschappen. In 1980 was dit voor het midden van de tuin gelukt en kreeg de tuin de naam ‘De Heimanshof’, vernoemd naar Eli Heimans.
Op 3 maart 1987 werd de ‘Vereniging Vriendenkring van De Heimanshof aan de Wieger Bruinlaan‘ opgericht in reactie op een dreigende ‘verplaatsing' van de tuin. Ze wierven in korte tijd honderden betalende leden. Ton Engelman kwam als beheerder in dienst van de Vereniging en de Vereniging kreeg subsidie van de gemeente. De vrijwilligers en de beheerder organiseerden al vele activiteiten om hun liefde voor de natuur over te dragen op anderen; dat werd nu officieel vastgelegd in de doelstellingen. Op 20 september 2008 ontving Engelman de Heimans en Thijsse Prijs vanwege zijn grote verdiensten op het gebied van natuureducatie. De tuin groeide uit tot één van de meest soortenrijke wilde plantentuinen van Nederland.
Meer over het ontstaan van De Heimanshof is te vinden in het document De Heimanshof in Hoofddorp
van Ton Engelman en Jack Vonk uit 1991.
Heemtuin De Heimanshof
De belangrijkste reden van ons bestaan is de heemtuin die 1 ha van het totaal aan 1,6 ha van het gebied beslaat. Een heemtuin is een kunstmatige tuin met inheemse, dus van oudsher in Nederland voorkomende planten die alleen in het wild voorkomen. (De planten kunnen dus niet in een tuincentrum worden gekocht). De Heimanshof onderscheidt zich op twee manieren onder de heemtuinen:
- We hebben verschillende gebiedjes (biotopen) waarin verschillende natuurgebieden in Nederland min of meer worden nagebootst. Zo is er o.a. een veenplas met moeras; een heuvelrug met een kalkrijke bodem; bloemrijke graslandjes op diverse grondsoorten, van verschillende vochtigheid; akkers met oude en vaak in onbruik geraakte cultuurgewassen; een duingebied; een beek. Het open middenterrein wordt omsloten door een bosrand met o.a. stinzenplanten op rijke grond en een bosrand op arme zandgrond. In grote bakken creëren we nog andere omstandigheden zoals de veenbak. Uitgebreide beschrijvingen en foto’s van de verschillende biotopen vindt u op flora&fauna/de tuin en de borden. Op deze manier kunnen we aan meer dan 800 soorten planten een thuis bieden. We hebben de codering van onze planten aangepast aan die van Floron, zodat we ook gebruik kunnen maken van hun tabellen. Kijk voor onze plantenlijst op flora&fauna/planten in de tuin. Je vindt daar ook bijzonderheden over de planten zoals zeldzaamheid en indigeniteit (herkomst).
- We zijn nadrukkelijk een tuin waar behalve de planten ook beestjes en andere organismen als algen en korstmossen leven. We hebben ook een grote diversiteit aan vogels en insecten. Daarom verstoren wij de natuur zo min mogelijk met grootschalige herbeplantingen of inzaaiingen. Al helpen we de natuur wel zoals met de kweekhoek, waar we ook plantjes verkopen aan mensen die een meer duurzame tuin willen.
Het is veel werk om alles in stand te houden; we hebben ambitieuze vrijwilligers!
Jaarlijks komen meer dan 5000 kinderen met leerkrachten en ouders via het Natuur– en Milieu-educatieprogramma van het NMCX, Centrum voor Duurzaamheid in de tuin om te leren over de natuur. Voor kinderen die meer willen hebben we sinds 2007 een eigen jeugdnatuurclub voor (groot)ouders met kinderen. Er wordt wekelijks getuinierd en er worden spannende activiteiten georganiseerd. Voor volwassenen worden er andere activiteiten georganiseerd, zoals rondleidingen, festivals, workshops, lezingen en excursies.
Vrijwilligers en De Heimanshof
Al het werk wordt gedaan door één parttime beheerder in vaste dienst en vrijwilligers. We hebben heel veel vrijwilligers. Wij gaan uit van het principe: alle handjes zijn welkom
. De meeste vrijwilligers worden door de beheerder aan het werk gezet in de tuin. Voor meer specifieke functies hebben we profielen opgesteld, kijk daarvoor onder doe mee!/vacatures vrijwilligers.
Wij bieden ook zinvol en gezond werk aan mensen met fysieke of psychische klachten of mensen die daarvan herstellend zijn. Het is een win-win situatie; we zijn er blij mee want het gaat om werk dat noodzakelijk is en tegelijkertijd zijn we er trots op dat we daarmee een grote groep mensen hebben kunnen helpen die anders wellicht tussen de wal en het schip zouden zijn geraakt.
Vereniging De Heimanshof
We zijn een open vereniging met rond de 450 leden. Ieder die ons wil steunen kan lid worden door het inschrijfformulier in te vullen en het betalen van contributie. Alle leden krijgen één keer per jaar een brief met het jaarprogramma, een uitnodiging voor de Algemene Ledenvergadering en, indien gewenst, de maandelijkse nieuwsbrief met o.a. aankondiging van nieuwe activiteiten. Alle leden hebben stemrecht. De actieve leden, dat zijn degenen die vrijwilligerswerk verrichten, krijgen bovendien de vrijwilligersnieuwsbrief en uitnodigingen voor de vrijwilligersdagen en het oogstfeest. Er is ook een vrijwilligers app-groep. Soms nemen zij honing of andere lekkere producten uit onze tuin mee, afhankelijk van het seizoen.
De Vereniging heeft de ANBI status. Bekijk de algemene gegevens (conform de richtlijnen voor een ANBI)